Over Vrijheid, Freedom, Liberty, Libertas, Eleutheria

5 mei 2015

Welke van onze jongens van 20 jaar zouden levens gaan redden, aan de andere kant van de wereld. Kinderen nog, spelend met hun apps, maar bereid om de oorlog in te gaan voor de vrijheid van een ander?

Op de avond van dodenherdenking was ik moderator bij een discussie met ondernemers over het onderwerp ‘vrijheid’. Ik deel hier een paar gedachten van de deelnemers naar aanleiding van stellingen en vragen. (Natuurlijk is er veel meer over te zeggen dan onderstaande.)

51_L1040605_fromheretoeternityVrij is ‘geen angst hoeven hebben’. De ruimte om eigen keuzes te maken. Vrij van overheersing door anderen en een gedachtengoed dat niet bij je past. Vrijheid impliceert ook verantwoordelijkheid om je ergens mee te verbinden, en in de tijd dat je op aarde bent goed met elkaar samen te leven. Naar beste vermogen. Vrij zijn ervaar je eigenlijk nooit ten volle in je eentje. Je bent altijd lid van een groep, hoe klein die groep ook is. Vrijheid, en wat je met vrijheid doet zijn twee verschillende dingen.

Vrijheid van meningsuiting is nuttig als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, rekening houdt met zijn omgeving en respect voor een ander laat zien. Maar waar liggen de grenzen, en hoe helpen we elkaar daar mee. En ‘verantwoordelijkheidsgevoel’ is een lastige. De normen en waarden voor de Nederlandse samenleving in jaren ’50 en ’60 zijn nu nog steeds belangrijk, maar er zijn nog maar weinig hoeders die daarin sturing geven. Vaak wordt vrijheid van doen en laten geschoven onder het ‘dat moet toch kunnen’, en ‘leven en laten leven’. De dictatuur van het individualisme viert ongeveer hoogtij. In de Verzuiling kwam het paradijs van boven, maar het paradijs moet nu elke dag zijn, en liefst flink geëtaleerd. De sociale controle is minder, kerken als verkondigers van normen en waarden hebben minder invloed. Je moet dus eigenlijk je eigen motor zijn om je goed te gedragen. En goed gedrag ook echt vertonen. Niet blijven zitten en filmpjes maken als een conducteur belaagd wordt, maar meteen gaan helpen. Beetje flauw voorbeeld misschien. Maar een illustratie waarom het belangrijk is dat we onze kinderen samenlevingsnormen meegeven om hun gedroomde toekomst waar te maken.

L1040790_berlijn_slider2Moet er een dag voor de Vrijheid komen waarop iedereen niet hoeft te werken? Kijk eens naar deze petitie. De vraag tijdens de discussie rees of deze dag dan een vrije dag met de familie – dus geen werkdag – zou moeten zijn, of een dag waarin je aan het onderwerp vrijheid werkt met je collega’s op je werk. Volgens de ondernemers in deze discussie zou het gezamenlijk bezig zijn met vrijheid impact op iedereen in Nederland moeten hebben, en ook op gasten die in Nederland zijn. Bedrijven, scholen, werknemers, ziekenhuizen, horeca (branches die überhaupt nooit sluiten op 5 mei) zouden een paar uur op die dag bezig moeten zijn met het onderwerp vrijheid. Invulling naar vrije creativiteit.

Hoeveel hoeveelheid vrije dagen hebben we in Nederland eigenlijk, in vergelijking met landen om ons heen zoals België, Frankrijk en Duitsland. Stel dat je als bedrijf collectief je werknemers ieder jaar een hele dag privé vrij geeft, dan zou er een andere bestaande Nederlandse vrije dag ingeleverd worden. Bijvoorbeeld Tweede Pinksterdag, Tweede Paasdag of Hemelvaart. Een interessante invalshoek was om Koningsdag te vervlechten met de Dag van de Vrijheid, en wellicht samen op 5 mei te 34_L1070339_MauerOostlaten vallen. Daarmee zou het koningshuis een grotere rol gegeven kunnen worden. Met een thema dat inhoudelijker uitgewerkt kan worden dan vrijheids-popfestivals, vaderlandse geschiedenis, botenparades langs de havens, vrijmarkten waar iedereen vrij mag handelen. Ondernemers zijn best bereid om vrij te geven. Maar de opmerking van een directeur van een maakbedrijf was dat de levertijden en logistiek in mei in Noord Europa twee keer zo traag zijn vanwege alle vrije dagen in deze landen. Maar het is maar met welk deel van Europa, de wereld en welke jaarperiode je dit vergelijkt.
Op internet zocht ik uitleg van de woorden Liberty en Freedom http://the-penultimate-word.com/2011/05/30/liberty-or-freedom-the-difference-is-amazing/ Hier wordt de politieke betekenis van de twee Engelse termen uitgelegd: “The difference is clear: people are, by nature, meant to live in freedom, and a government will grant such liberty to its citizens.”

Er zijn talloze boeken over het onderwerp vrijheid geschreven. Ik heb er een uit de kast gehaald: Liberty and Freedom van David Hackett Fischer, een eerste deel van drie delen met in totaal 3000 pagina’s. Omdat ik zo vrij als een vogel ben om vandaag te doen en laten wat ik wil lees ik alleen de inleiding, en haal er deze uitleg uit. Vrij vertaald:

Liberty komt uit het Latijn, van het woord libertas en het adjectief liber, dat ‘ongebonden’ betekent. Dit is synoniem met het Griekse woord eleutheria, dat onafhankelijk, ‘separate’ betekent. In beide talen had het woord een connotatie van onafhankelijkheid en los zijn.

Het woord vrijheid heeft een andere oorsprong. Het woord komt uit een grote familie van oude talen in Noord-Europa. Het Engelse woord free is gerelateerd aan het Noorse fri, het Germaanse frei, het Nederlandse vrij, het Vlaamse vrig, het Celtische rheidd en het Welsh rhydd. Deze woorden heb een onverwachte taalwortel: het Indo-Europese priya, friya, riay, dat ‘liefste, geliefde, vriend’ betekent. Het oudste woord ‘vrijheid’ komt uit het Sumerisch, dat op kleitabletten van 2300 BC is gevonden: Ama-ar-gi. Van het werkwoord Ama-gi, dat letterlijk betekent: naar huis, naar je moeder gaan.

Volgens Fische32_L1070211 2_londentasr zijn de oorspronkelijke betekenissen van Liberty en Freedom elkaars tegengestelde: Liberty betekent afgescheiden (separated) zijn. En Freedom betekent betrokken (connected) zijn. Dat lijkt me wat te kort door de bocht. Maar ik heb dan ook niet al zijn 3000 pagina’s gelezen, dus mijn conclusie hierin telt niet.

Zelf denk ik dat Vrijheid in de zin van ‘vrij zijn van angst’ zowel lichamelijk als geestelijk ons hoogste goed is. Just another word for nothing left to loose? Meer in positieve zin. Je geliefd voelen, je geborgen voelen, vrij om je talenten te ontwikkelen, vrij in de manier om van anderen te houden, op een manier die in je vermogens ligt. En om – zonder dat je daarbij stil staat – hoop te hebben. De ruimte voor het onbevangen vertrouwen van een kind gekoppeld aan verantwoordelijkheidsgevoel en liefde voor jezelf en de mensen die je ontmoet.

Als je vrijheid hebt… neem het nooit zomaar voor lief.

 

Fotografie: www.absorbinglife.nl

Lees ook deze bespiegelingen

Interview met Carina

Interview met Carina

Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen vroeg mij om onderzoek te doen naar de mogelijkheden voor...

Polycrisis

Polycrisis

Ooit moest ik het meervoud van crisis beschrijven, want op school kreeg ik strafwerk van de rector; een opstel. Het...

Cities of Things

Cities of Things

Een van de belangrijkste veranderingen die onze relatie met technologie bepalen is de rol die machine-intelligentie...

0 reacties

Een reactie versturen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *